طراحی آسانسور
انتخاب نوع آسانسور: کششی، هیدرولیکی، MRL (بدون موتورخانه)، پنوماتیک و غیره.
محاسبه ظرفیت و ابعاد کابین: بر اساس تعداد افراد، کاربری (مسکونی، تجاری، بیمارستانی)، ارتفاع ساختمان و سرعت مورد نیاز.
مکانیابی چاه آسانسور: قرارگیری در پلان معماری، جانمایی در ساختمان‌های بلندمرتبه و ارتباط با سازه.
استانداردهای طراحی: رعایت مقررات ملی ساختمان، استاندارد EN81، ADA (دسترسی معلولین) و ایمنی حریق.
مراحل اجرایی آسانسور
• مرحله اول: آماده‌سازی چاه آسانسور
• ابعاد دقیق چاه آسانسور بر اساس نقشه‌های اجرایی
• اجرای دیوارهای چاه آسانسور (بتنی یا آجری)
• آماده‌سازی اتاق موتورخانه در صورت نیاز
• در نظر گرفتن تهویه مناسب
• مرحله دوم: نصب ریل‌ها و سیستم تعلیق
• قرارگیری ریل‌های راهنما و شاقول کردن آن‌ها
• نصب ضربه‌گیرها در انتهای چاه آسانسور
• مرحله سوم: نصب موتور و سیستم محرکه
• نصب موتور گیربکسی یا گیرلس در موتورخانه یا در بالای چاه آسانسور
• سیم‌کشی و تأمین برق آسانسور
• مرحله چهارم: نصب کابین و درب‌ها
• نصب اسکلت کابین و اتصالات آن
• نصب درب‌های طبقات و هماهنگ‌سازی با سیستم کنترلی
• مرحله پنجم: تست و راه‌اندازی
• بررسی کلیه سیستم‌های مکانیکی و الکتریکی
• تست ترمز ایمنی، سنسورهای درب، روشنایی اضطراری و سیستم‌های کنترلی
• اخذ تأییدیه استاندارد و بهره‌برداری
نکات مهم در طراحی و اجرای آسانسور
• توجه به دسترسی معلولین و سالمندان
• در نظر گرفتن تهویه و روشنایی چاه آسانسور
• پیش‌بینی تأسیسات اضطراری مانند برق اضطراری و سیستم اعلان حریق
• رعایت فاصله استاندارد بین چاه آسانسور و دیوارهای اطراف برای تعمیرات و سرویس
نحوه طراحی و اجرای آسانسور در ساختمان‌ها
آسانسورها یکی از اجزای حیاتی و کاربردی در ساختمان‌های بلندمرتبه و حتی برخی ساختمان‌های با چند طبقه هستند. طراحی، انتخاب نوع آسانسور و اجرای آن باید مطابق با استانداردهای خاص و نیازهای کاربری ساختمان انجام گیرد. در این مقاله به بررسی تمامی مراحل طراحی و اجرای آسانسور خواهیم پرداخت.
طراحی آسانسور
طراحی آسانسور مرحله‌ای حساس و پیچیده است که نیاز به درک کامل از نیازهای ساختمان و رعایت استانداردها دارد. در این مرحله باید به موارد مختلفی توجه کرد:
• انتخاب نوع آسانسور: انواع مختلفی از آسانسورها وجود دارند که به‌طور معمول به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
• آسانسور کششی: متداول‌ترین نوع آسانسور است که برای ساختمان‌های بلندمرتبه مناسب است. در این نوع از موتور کششی استفاده می‌شود که کابین را با کمک طناب‌های فولادی حرکت می‌دهد.
• آسانسور هیدرولیکی: این نوع برای ساختمان‌های کوتاه‌مرتبه و با تعداد طبقات کمتر مناسب است. در این سیستم از فشار هیدرولیکی برای حرکت کابین استفاده می‌شود.
• آسانسور بدون موتورخانه (MRL): این نوع از آسانسور به‌ویژه برای ساختمان‌هایی که به‌دلیل محدودیت فضا نمی‌توانند موتورخانه داشته باشند، مناسب است. موتور و سیستم‌های مرتبط در داخل چاه آسانسور قرار دارند.
• آسانسور پنوماتیک: از فشار هوا برای حرکت کابین استفاده می‌کند و به‌طور معمول برای ساختمان‌های تک‌طبقه و کاربردهای خاص طراحی می‌شود.
• تعیین ظرفیت آسانسور: ظرفیت آسانسور باید متناسب با نیازهای ساختمان انتخاب شود. معمولاً ظرفیت‌های ۴، ۶، ۸ نفره برای ساختمان‌های مسکونی و تجاری به‌کار می‌روند. تعداد و وزن افراد، نوع ساختمان (مسکونی، تجاری یا بیمارستانی) و سرعت حرکت آسانسور از جمله عوامل تأثیرگذار بر انتخاب ظرفیت هستند.
• مکانیابی چاه آسانسور: چاه آسانسور باید در مکان مناسب و در دسترس قرار گیرد. این مکان باید به گونه‌ای انتخاب شود که فضای کافی برای نصب ریل‌ها، سیستم محرکه، کابین و سایر اجزا فراهم باشد. همچنین باید به مسائل ایمنی و دسترسی برای تعمیرات و نگهداری توجه شود.
• رعایت استانداردها: طراحی آسانسور باید مطابق با استانداردهای بین‌المللی و ملی (مانند EN81) و همچنین مقررات ایمنی و دسترسی برای افراد دارای معلولیت (ADA) باشد.
مراحل اجرای آسانسور
بعد از طراحی و تأسیس طرح اولیه، نوبت به مرحله اجرایی می‌رسد که به ترتیب شامل مراحل زیر است:
• مرحله اول: آماده‌سازی چاه آسانسور
• این مرحله شامل حفر چاه آسانسور و ایجاد فضای کافی برای قرار دادن سیستم‌های آسانسور است. چاه باید ابعاد مشخصی داشته باشد تا فضای کافی برای ریل‌ها، موتور و کابین فراهم باشد.
• دیوارهای چاه معمولاً از بتن یا مصالح مقاوم ساخته می‌شوند. همچنین تهویه مناسب باید در نظر گرفته شود تا از ایجاد رطوبت و مشکلات دیگر جلوگیری شود.
• مرحله دوم: نصب ریل‌ها و سیستم تعلیق
• ریل‌ها باید به‌طور دقیق و با شاقول‌کردن نصب شوند تا حرکت کابین آسانسور به‌طور صاف و بدون انحراف انجام گیرد.
• در این مرحله، نصب سیستم تعلیق نیز انجام می‌شود که مسئول حرکت کابین به سمت بالا و پایین است. این سیستم معمولاً شامل طناب‌های فولادی، قرقره‌ها و اتصالات است.
• مرحله سوم: نصب موتور و سیستم محرکه
• موتور آسانسور معمولاً در بالای چاه یا در موتورخانه نصب می‌شود. موتورهای آسانسور به دو نوع گیرلس و گیربکسی تقسیم می‌شوند.
• در سیستم‌های گیرلس، موتور مستقیماً به ریل‌ها متصل است و نیازی به موتورخانه بزرگ نیست. این سیستم‌ها برای ساختمان‌های بلندمرتبه بسیار مناسب هستند.
• در سیستم‌های گیربکسی، موتور در موتورخانه قرار می‌گیرد و از طریق گیربکس حرکت را به کابین انتقال می‌دهد.
• مرحله چهارم: نصب کابین و درب‌ها
• پس از نصب سیستم محرکه، نوبت به نصب کابین آسانسور و درب‌های طبقات می‌رسد. کابین باید به‌گونه‌ای طراحی شود که فضای کافی برای افراد فراهم باشد و از نظر ایمنی و راحتی دارای استانداردهای لازم باشد.
• درب‌های طبقات باید به‌گونه‌ای نصب شوند که هنگام حرکت کابین به‌طور خودکار بسته شوند و از ورود ناگهانی افراد جلوگیری کنند.
• مرحله پنجم: تست و راه‌اندازی
• بعد از نصب تمامی قطعات، نوبت به انجام تست‌های ایمنی و عملکردی آسانسور می‌رسد. این تست‌ها شامل بررسی عملکرد ترمزها، سیستم‌های ایمنی، سرعت حرکت کابین، سیستم‌های کنترلی و روشنایی اضطراری می‌شود.
• پس از اطمینان از عملکرد صحیح تمامی اجزا، آسانسور به بهره‌برداری می‌رسد.
نکات مهم در طراحی و اجرای آسانسور
• دسترسی برای معلولین و سالمندان: طراحی باید به‌گونه‌ای باشد که افراد با نیازهای ویژه بتوانند به‌راحتی از آسانسور استفاده کنند. عرض درب‌ها و فضای کابین باید کافی باشد.
• ایمنی و پیش‌بینی وضعیت اضطراری: سیستم‌های ایمنی از جمله ترمزهای اضطراری، سیستم اعلان حریق و تأمین برق اضطراری باید در طراحی و اجرا لحاظ شوند.
• صرفه‌جویی در فضا: در برخی ساختمان‌ها، به‌ویژه در ساختمان‌های کوچک یا قدیمی، ممکن است فضا برای نصب آسانسور محدود باشد. در این موارد از سیستم‌های بدون موتورخانه یا آسانسورهای هیدرولیکی استفاده می‌شود که نیاز به فضای کمتری دارند.
• نگهداری و تعمیرات: پس از نصب، آسانسور نیاز به نگهداری دوره‌ای دارد تا عملکرد آن به‌طور مداوم بهینه باقی بماند. این شامل بررسی منظم سیستم‌های الکتریکی، مکانیکی، و ایمنی است.
مکانیابی و طراحی مکان آسانسور
۱. مکانیابی چاه آسانسور
مکانیابی صحیح چاه آسانسور در ساختمان تأثیر مستقیمی بر عملکرد، ایمنی و هزینه‌های اجرایی آن دارد. چاه آسانسور باید در موقعیتی قرار گیرد که:
• فضای کافی برای نصب و نگهداری سیستم‌ها داشته باشد.
• به‌راحتی در دسترس باشد برای تعمیرات و خدمات دوره‌ای.
• کمترین مزاحمت را برای سایر بخش‌های ساختمان ایجاد کند.
در طراحی و مکانیابی چاه آسانسور باید موارد زیر را در نظر گرفت:
• موقعیت در پلان معماری: معمولاً چاه آسانسور در مرکز یا یکی از گوشه‌های ساختمان قرار می‌گیرد. اما باید توجه داشت که این مکان باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که کمترین تاثیر را بر فضای مفید ساختمان بگذارد. به طور معمول، چاه آسانسور نباید در فضاهای اصلی و پرتردد ساختمان قرار گیرد.
• دسترس‌پذیری به طبقات: چاه باید به‌گونه‌ای قرار گیرد که امکان دسترسی به تمام طبقات ساختمان را فراهم کند. این دسترسی باید بدون مانع باشد و ریل‌ها و سیستم‌های محرکه به‌درستی در هر طبقه قابل نصب و سرویس‌دهی باشند.
• توجه به امنیت و ایمنی: در مکانیابی چاه آسانسور باید به مسائل ایمنی نیز توجه شود. چاه باید در مکانی قرار گیرد که در صورت بروز مشکلاتی مانند آتش‌سوزی یا قطع برق، دسترسی به آن آسان باشد و خطرات جانبی کاهش یابد.
• موقعیت موتورخانه: اگر از آسانسور با موتورخانه استفاده می‌شود، باید فضای کافی برای نصب موتور و سیستم‌های جانبی در نظر گرفته شود. موتورخانه باید در مکان‌های خاصی مانند پشت بام یا در طبقات بالای ساختمان قرار گیرد و از فضای قابل دسترس برای افراد عمومی فاصله داشته باشد.
۲. طراحی مکان چاه آسانسور
در طراحی چاه آسانسور، علاوه بر مکانیابی صحیح، باید ابعاد و ویژگی‌های چاه مطابق با استانداردهای اجرایی و نوع آسانسور انتخابی طراحی شود. ابعاد چاه بسته به نوع آسانسور، ظرفیت کابین و ارتفاع ساختمان متفاوت است.
• ابعاد چاه آسانسور: ابعاد چاه باید به‌گونه‌ای باشد که فضای کافی برای نصب ریل‌ها، کابین، سیستم محرکه، و مکانیزم‌های ایمنی وجود داشته باشد. معمولاً ابعاد چاه براساس ظرفیت آسانسور (تعداد نفرات) و نوع سیستم آسانسور (کشش یا هیدرولیک) محاسبه می‌شود.
• برای آسانسورهای کششی، معمولاً به‌دلیل نیاز به فضای کافی برای نصب ریل‌ها و سیستم تعلیق، چاه بزرگ‌تری نیاز است.
• برای آسانسورهای هیدرولیکی که معمولاً برای ساختمان‌های کم‌ارتفاع‌تر استفاده می‌شوند، چاه کوچکتری لازم است.
• عمق چاه: عمق چاه باید به اندازه‌ای باشد که فضای کافی برای نصب سیستم‌های ایمنی و ضربه‌گیرها فراهم شود. در این بخش از طراحی، عمق چاه باید به‌گونه‌ای باشد که بتوان سیستم‌های ضربه‌گیر و سایر تجهیزات لازم را در انتهای چاه نصب کرد.
• ساختار دیوارهای چاه: دیوارهای چاه باید از مصالح مقاوم و با استحکام کافی ساخته شوند. معمولاً از بتن مسلح برای ساخت دیوار چاه استفاده می‌شود. این دیوارها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که از نفوذ رطوبت، حرارت و صدا جلوگیری کنند.
• فضای تهویه و نور: چاه آسانسور باید دارای سیستم تهویه مناسب باشد. همچنین در صورتی که چاه به‌صورت باز طراحی شده باشد، باید نور مناسب برای دسترسی به تجهیزات و انجام تعمیرات وجود داشته باشد.
۳. طراحی سیستم‌های جانبی در چاه آسانسور
در کنار طراحی مکان چاه آسانسور، باید برخی از سیستم‌های جانبی و مکمل نیز در نظر گرفته شوند:
• ریل‌ها و شاقول‌کردن: ریل‌های آسانسور باید به‌دقت و با دقت شاقول شوند تا حرکت کابین به‌طور صاف و دقیق انجام گیرد. ریل‌ها باید به‌طور عمودی و موازی در دو طرف چاه نصب شوند.
• سیستم‌های ایمنی: در طراحی چاه باید فضای کافی برای نصب سیستم‌های ایمنی همچون ضربه‌گیرها، سیستم‌های ترمز اضطراری، و سنسورهای ایمنی فراهم باشد. این سیستم‌ها برای جلوگیری از بروز حوادث احتمالی بسیار مهم هستند.
• درب‌ها و ورودی‌ها: طراحی درب‌های طبقات باید به‌گونه‌ای باشد که در هنگام حرکت آسانسور، افراد به‌طور ایمن وارد و خارج شوند. درب‌ها باید با سیستم‌های ایمنی همچون سنسورهای تشخیص موانع، به‌طور خودکار بسته شوند.
۴. طراحی موتورخانه
اگر از آسانسورهای سنتی (با موتورخانه) استفاده می‌شود، موتورخانه باید به‌گونه‌ای طراحی شود که فضای کافی برای نصب موتور، گیربکس، سیستم‌های کنترلی و سیستم‌های جانبی دیگر وجود داشته باشد. موتورخانه باید در جایی قرار گیرد که:
• دسترسی به آن برای نصب، تعمیرات و نگهداری آسان باشد.
• از فضای قابل دسترس برای افراد عمومی فاصله داشته باشد.
• سیستم‌های تهویه مناسب برای جلوگیری از گرما و رطوبت در آن قرار گیرد.
توضیح شکل: ۱- تهویه موتورخانه ۲ – پله یا نردبان دال بتنی ۳ – کف موتورخانه ۴ – قلاب سقف یا(مونوریل) ۵ – روشنایی ۶ – نرده حفاظ سکوی موتورخانه ۷ – تابلو برق اصلی ۸ – تابلو کنترل فرمان
۵. نکات ویژه در طراحی مکان آسانسور
• دسترس‌پذیری برای افراد معلول: طراحی آسانسور باید به‌گونه‌ای باشد که افراد معلول و سالمند بتوانند به‌راحتی از آن استفاده کنند. این شامل ابعاد مناسب کابین، درب‌های عریض و دستگیره‌ها می‌شود.
• پیش‌بینی فضای اضافی: در طراحی مکان چاه و موتورخانه، همیشه باید فضای اضافی برای تعمیرات و نگهداری پیش‌بینی شود تا مشکلی در آینده ایجاد نشود.
این نکات و اصول به شما کمک می‌کند تا طراحی مکان چاه آسانسور را به‌طور دقیق و اصولی انجام دهید و در نتیجه آسانسوری ایمن، کارآمد و با عملکرد بالا داشته باشید.
طراحی اتاقک آسانسور
۱. ابعاد و فضای داخلی کابین
ابعاد کابین آسانسور باید به‌گونه‌ای باشد که امکان جابجایی راحت افراد در آن وجود داشته باشد. این ابعاد به نوع ساختمان (مسکونی، تجاری، بیمارستانی) و ظرفیت آسانسور بستگی دارد.
• ظرفیت کابین: ظرفیت کابین معمولاً به تعداد نفرات بستگی دارد. برای ساختمان‌های مسکونی معمولاً آسانسورهایی با ظرفیت ۴، ۶ یا ۸ نفر طراحی می‌شود. برای ساختمان‌های تجاری و بیمارستانی، ظرفیت می‌تواند بیشتر باشد.
• ابعاد داخلی: برای یک کابین ۴ نفره معمولاً ابعاد داخلی حدوداً ۱۰۰۰ میلی‌متر عرض و ۱۳۰۰ میلی‌متر عمق است، اما این ابعاد بسته به نیاز می‌تواند تغییر کند.
• ارتفاع کابین: ارتفاع معمول کابین ۲۱۰۰ میلی‌متر است، اما برای ساختمان‌های تجاری یا بیمارستانی ممکن است به ۲۴۰۰ میلی‌متر یا بیشتر برسد.
۲. طراحی دیوارها و سقف کابین
• دیوارها: دیوارهای کابین باید از مواد مقاوم، سبک و در عین حال زیبا ساخته شوند. معمولاً از فولاد ضد زنگ، آلومینیوم یا شیشه‌های مقاوم استفاده می‌شود. در بعضی از طرح‌ها از مواد چوبی برای دکوراسیون داخلی نیز استفاده می‌شود.
• نصب پنل‌های داخلی: دیوارهای کابین باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که برای نصب پنل‌های کنترلی و سایر تجهیزات داخلی فضای کافی وجود داشته باشد.
• عایق صدا و ارتعاشات: در دیوارها باید مواد عایق صدا و ارتعاشات به‌کار رود تا تجربه سواری راحت‌تری برای کاربران فراهم شود.
• سقف کابین: سقف کابین معمولاً از متریال مقاوم و زیبا مانند آلومینیوم یا فولاد ضد زنگ ساخته می‌شود. این بخش علاوه بر زیبایی باید سیستم روشنایی مناسب را نیز در خود جای دهد.
• چراغ‌های روشنایی: سقف کابین باید شامل چراغ‌های روشنایی با شدت نور مناسب باشد. معمولاً از لامپ‌های LED استفاده می‌شود که هم کم مصرف هستند و هم دوام بالایی دارند.
۳. درب‌های کابین
• نوع درب‌ها: درب‌های کابین می‌توانند از نوع کشویی، لولایی یا اتوماتیک باشند. در ساختمان‌های مدرن معمولاً از درب‌های کشویی اتوماتیک استفاده می‌شود که به‌طور خودکار بسته می‌شوند و فضایی کمتر اشغال می‌کنند.
• ابعاد درب‌ها: عرض درب‌های کابین باید به اندازه‌ای باشد که افراد و حتی افراد دارای معلولیت به راحتی وارد و خارج شوند. عرض معمول درب‌ها حدوداً ۸۰۰ میلی‌متر است، ولی بسته به نیاز، این اندازه ممکن است بیشتر باشد.
• مکانیزم‌های ایمنی درب: درب‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که در هنگام حرکت کابین به‌طور خودکار بسته شوند و از باز شدن ناگهانی جلوگیری کنند. همچنین باید مجهز به سنسورهایی برای جلوگیری از بسته شدن درب در هنگام برخورد با موانع باشند.
۴. سیستم کنترلی کابین
• پنل کنترلی کابین: این پنل معمولاً در دیوار کناری کابین نصب می‌شود و شامل دکمه‌های توقف، انتخاب طبقات، و دیگر عملکردهای کنترلی است. پنل‌های کنترلی باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که کاربر به‌راحتی بتواند از آن‌ها استفاده کند.
• نمایشگر وضعیت: برای نمایش وضعیت آسانسور (مثلاً طبقه جاری یا وضعیت حرکت)، از صفحه نمایش دیجیتال یا نشانگرهای LED استفاده می‌شود. این صفحه نمایش معمولاً در بالای پنل کنترلی قرار دارد.
• سیستم ارتباطی اضطراری: برای مواقع اضطراری، کابین باید به یک سیستم ارتباطی با مرکز کنترل یا سیستم هشدار مجهز باشد.
۵. انتخاب مواد و رنگ‌ها
انتخاب مواد برای دکور داخلی کابین بستگی به نوع ساختمان و سلیقه کارفرما دارد. این مواد باید علاوه بر زیبایی، مقاومت کافی در برابر سایش و آسیب داشته باشند. مواد معمول برای طراحی داخلی کابین شامل:
• فولاد ضد زنگ: برای دیوارها و درب‌ها استفاده می‌شود، زیرا هم زیبایی دارد و هم مقاوم است.
• آلومینیوم: برای طراحی‌های مدرن و سبک‌وزن مناسب است.
• شیشه سکوریت: برای ایجاد نمای باز و شفاف در کابین به‌ویژه در ساختمان‌های تجاری و لوکس استفاده می‌شود.
• چوب: برای طراحی‌های کلاسیک و لوکس به‌کار می‌رود.
رنگ‌های معمول برای طراحی کابین‌های آسانسور شامل رنگ‌های متالیک (مانند نقره‌ای، طلایی و مشکی) هستند، اما برای طراحی‌های خاص ممکن است از رنگ‌های روشن و متنوع استفاده شود.
نحوه اجرای اتاقک آسانسور
۱. ساختار و جوشکاری
پس از طراحی کابین، ساختار فلزی آن ساخته می‌شود. این ساختار معمولاً از فولاد یا آلومینیوم تشکیل می‌شود و باید به‌دقت جوشکاری و به‌هم متصل شود تا استحکام و امنیت کابین تضمین شود.
۲. نصب دیوارها و پنل‌ها
پس از ساختار فلزی، دیوارهای کابین نصب می‌شوند. این دیوارها ممکن است از قطعات پیش‌ساخته باشند که به‌راحتی در محل نصب می‌شوند. برای مثال، دیوارهای فولادی ضد زنگ یا پنل‌های شیشه‌ای.
۳. نصب سیستم‌های کنترلی و ایمنی
بعد از نصب دیوارها و سقف، نوبت به نصب سیستم‌های کنترلی و ایمنی می‌رسد. این سیستم‌ها شامل پنل کنترلی، سنسورها، سیستم‌های ارتباطی اضطراری، و دیگر تجهیزات ایمنی هستند.
۴. نصب درب‌ها
درب‌های کابین معمولاً در مراحل آخر نصب می‌شوند. این درب‌ها به‌گونه‌ای نصب می‌شوند که به‌طور خودکار باز و بسته شوند. در این مرحله، مکانیزم‌های ایمنی مانند سنسورهای جلوگیری از بسته شدن درب در هنگام موانع نیز نصب می‌شود.
۵. تست و تنظیم
بعد از اتمام نصب، کابین به‌طور کامل تست می‌شود. این تست‌ها شامل بررسی عملکرد درب‌ها، سیستم کنترلی، سیستم ایمنی و دیگر تجهیزات است. همچنین حرکت کابین باید به‌طور دقیق و صاف بررسی شود تا از هرگونه لرزش یا مشکلی جلوگیری شود.
طراحی و اجرای اتاقک آسانسور باید به‌گونه‌ای باشد که علاوه بر زیبایی، ایمنی و راحتی کاربران را تضمین کند. این فرایند شامل انتخاب مواد مناسب، تعیین ابعاد دقیق، نصب سیستم‌های کنترلی و ایمنی، و تست دقیق کابین است تا اطمینان حاصل شود که کابین به‌طور ایمن و کارآمد عمل می‌کند.
